Gaeilge
Home Up

 

Treoirlínte

Curaclam na Bunscoile, 2000

Prionsabail

  • “Is ar chumarsáid agus úsáid na teanga mar ghnáth-theanga bheo a leagtar béim sa churaclam Ghaeilge” (lth 2).
  • “Cuireann tascanna, cluichí teanga agus comhtheascanna taithneamcha a chruthaíonn an  múinteoir ar chumas an pháiste cumarsáid a dhéanamh ag baint úsáide as na ceithre scil teanga – éisteacht, labhairt, léitheoireacht agus scríbhneoireacht” (ibid).
  • “Nuair a bheidh an múinteoir ag rognnu an ábhair teagaisc agus foghlama, beidh saoirse aici / aige freastal ar ghánna uile an pháiste, ar bhealaí agus ar ráta foghlama an pháiste aonair” (lth. 4).
  • “Tabharfaidh pobal uile na scoile tacaíocht dá chéile go bhfeicfidh na páistí gur feidir an Ghaeilge a úsáid chun labhairt faoi ghnáth-tharlúinti an lae inniu” (ibid).
  • Éisteacht: “Foghlamaíonn an páiste conas éisteacht go gníomhach, is é sin léiríonn an páiste go dtuigeann sé /sí an chaint trí ghníomh a dhéanamh” (lth 8).
  • Labhairt: “Tá sé mair aidhm ag an gcuraclam Gaeilge go mbeidh an páiste in ann Gaeilge a labhairt ar fhagáil na bunscoile dó/di faoi mura bhful ann ach labhairt go simplí” (lch 9).
  • Léitheoireacht: “Ni thósofar ar leitheoireacht an Gaeilge go foirmiúil roimh Rang 2. Moltar gan tosú ar léitheoireacht fhoirmiúil sula  mbionn bonn maith faoi chumas tuiseceana agus cainte an pháiste”(lch 10).
  • Scríbhneoireacht: “Is gniomhaíocht chumarsaideach í  an scríbhneoireacht agus chun go dtuigfeadh na páistí é sin bíonn siad ag obair ina ngrúpaí agus ina mbeirteanna ag scríobh nótaí  beaga nó teachtaireachtaí agus scéalta chun a chéile” (lch. 10)

  • Comhtháthú na Snaitheanna: “Cé go bhfuil cur síos ar na snaitheanna Éisteacht, Labhairt, Léitheoireacht and Scríbhneoireacht ceann i ndiaidh a chéile sa churaclam, is ar bhealach comhtháite a mhúintear iad sa ceachtanna Gaeilge” (lch 11).

Barr

Forbairt na Cumarsáide

Reamhchumarsáid Cumarsáid Iarchumarsáid
Gníomhaiochtaí Gníomhaíochtaí Gníomhaíochtaí

Foghlaim foclóra

Tascanna le déanamh

Cleachtaí gramadaí

Cleachtadh comhréire

Cluichí cumarsáide

Anailís na teanga

Gniomhaiochtaí faoi threoir

Rólanna i suímh éagsula

Cluichí breise

Cluichí gramadaí

Idirghniomhú sóisíalta

Tasc nua
 

Dramaí

  
 

Sceitsí

  
 

Seiftiú

  
 

Plé

  
 

Díospóireachtaí

  
 

Barr

Pleanáil sa Scoil

Curaclam Gaeilge – Cothrom agus Leathan

Ba cheart go mbeadh cur síos sa phlean scoile

  • Ar chomthathu na scilleanna teanga
  • Ar raon modhanna múinte
  • Ar na feidhmeanna teanga ag freagairt do riachtanais teanga an pháiste
  • Ar na téamai agus na feidhmeanna teanga a chomhthathú le chéile i dtascanna agus i gcluichí spreagúla
  • Ar an nGaeilge neamhfhoirmiúil a úsáid chun tacú le foghlaim na Ghaeilge sa cheacht foirmiúil
  • Ar an nGaeilge mar theanga theagaisc
  • Ar leanúnachas ó rang go rang san ábhar teagaisc agus foghlama na feidhmeanna teanga agus an ghramadach
  • Ar thús na léitheoireachta
  • Ar thus na scríbhneoireachta
  • Measunú

Éagrú na pleanála

Is cuid lárnach den phlean scoile í an pleanáil don Ghaeilge, agus ba cheart aitheantas a thabhairt do ról an phríomhoide, dearcadh na múinteoirí i leith na Gaeilge agus spéis fail leith ag múinteoir amháin i múineadh agus i bhfoghlaim na Gaeilge (lch 23). Tá cúram faoi leith don nGaeilge ag Iníon Cláir Nic Shuibhne. Tabharfaidh sí comhairle maidir le leabhair, ábhair teagaisc agus foghlama. Beidh cúram na scrúdaihte ag deireadh na bliana aici maidir le hábhair, modhanna measúnaithe, bailiú torthaí agus an tuairisc a scríobh.

Barr

Comhtháthú

“Déanfar comhtháthú le hábhair eile trí na tearmaí Gaeilge a úsáid, trí threoracha a thabhairt agus trí na páistí a mholadh”. (lth 29)
OSIE: Stair, tireolaiocht, and timpeallacht dhaonna
Corpoideachas: Cluichí, damhsa, luthchleasaíocht
Ceol: Amhráin Ghaeilge, ceol Gaelach, uirlisí ceoil
Matamaitic: Uimhreas, áireamh, fadhbanna le réiteach
Amharcealaiona: Péint agus dath

Measúnú

“Is próiséas ciorclach é pleanáil, múineadh, foghlaim agus measúnú na Gaeilge…. Is féidir leis an múinteoir a cuid múinteoireachta a pleanáil ar bhonn an eolais a fhaigheann sí ón measúnú. ” (lch 33). Beidh scrúduithe ag deireadh na bliana ag ranganna ó rang 3 go dtí rang 6.

Áiseanna Teagaisc agus Foghlama

“Is fiú go mór úsáid a bhaint as áiseanna comhaimseartha chun go mbeidh éagsúlacht sa cheacht agus chun aire na bpáistí a choinneáil” (lch 35).

Is iad na cinn is coitianta ná:

  • Fístaifeadáin
  • Scannáin
  • Taifeadán
  • Ríomhaire
  • Osteilgeoir
  • Bréagáin agus samhlacha agus bosca éadaigh i gcómhair imirt i rólanna
  • Cártaí éagsúla – luaschártaí, leidchártaí, rólchártaí
  • Puipéid de gach cinéal

Barr

Aidhmeanna

Is iad aidhmeanna an churaclaim Gaeilge ná:

  • Úsáid na Gaeilge mar ghnáth-theanga chumarsáide a chur chun cinn
  • Taitneamh a bheith le baint ag foghlaim na Gaeilge
  • Cumas éisteachta agus labhartha an pháiste a fhorbairt
  • Cumas léitheoireachta agus scríbhbeoireachta an pháiste a chothú ag leibhéil a oireann dó féin
  • Éisteacht, labhairt, léitheoreacht agus scríbhneoirecht a fhorbairt ar bhealach chomháite

Cuspóirí Ginearálta

  • Na scilleana teanga a fhorbairt de réir a chéile trí ábhar teagaisc agus foghlama comhaimseartha atá tarraingteach agus spreagúil a úsáid
  • Éisteacht ghníomhach a fhorbairt
  • An Ghaeilge a úsáid i gcomhtheacsanna éagsula
  • Tusicint a fháil ar ghramadach na Gaeilge
  • Scíleanna léitheoireachta a fhorbairt
  • Tuiscint a fháil ar phróiseas na scribhneoireachta
  • An riomhaire a úsáid i  gcomhair na scribhneoireachta
  • Foghlaim trí Gaeilge in ábhar eile an churaclaim

Catagoirí feidhmeanna (do gach rang)

  • Caidreamh sóisialta a dhéanamh
  • Dul i gcion ar dhuine
  • Dearcadh a léiriú
  • Eolas a thabhairt agus a lorg

Snáitheanna (do gach rang)

Éisteacht  
  • ag cothú spéise go neamhfhoirmiúil
  • Ag tuiscint teanga
Labhairt    ag cothú spéise go neamhfhoirmiúil

Ag úsáid teanga

Téamaí (do gach rang)

  • Mé féin
  • Sa bhaile
  • An Scoil
  • Bia
  • Siopadóireacht
  • Caitheamh Aimsire
  • Éadaí
  • An Aimsir
  • Ócaidí speisialta

Barr

Feidhmeanna Teanga

Naíonáin

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste:

Caidreamh sóisialta a dhéanamh

  • Dia duit,
  • Dia is Muire Duit,
  • Slán,
  • Slán leat,
  • Slán abhaile

Ranganna 1 agus 2

  • Go mbeannaí Dia duit.
  • Óiche mhaith.  A Phóil!
  • A Mháire! 
  • Cén chaoi a bhfuil tú?
  •  Lá breithe sona duit.

Ranganna 3 agus 4

  • Go dté tú slán.
  • Feicfidh mé amárach thú.
  • Gabh mo leithscéal.
  • Conas atá tú?
  • Maith Thú.

Ranganna 5 agus 5

  • Go n-éirí an bóthar leat.
  • An bhfuil tú go maith?

Soiléiriú a lorg i gcomhrá

Ranganna 3 agus 4

  • Ni thuigim.
  • Litrigh?
  • más é do thoil é.
  • Abair é sin arís, le’d thoil.

Ranganna 5 agus 6

  • Cén Gaeilge ar?.
  • Conas a deir tú?

Dul i gcion ar dhuine

Naíonáin

  • An bhfuil cead agam dul amach?  Tá / Níl
  • An bhfuil cead agam dul go dtí an leithreas?  Ceart go leor
  • Go raibh maith agat. Míle buíochas. Stop!

Ranganna 1 agus 2

  • An bhfuil cead agam mo lámha a ní?
  • Dún an doras, le’d thoil.
  • Bí cúramach!

Ranganna 3 agus 4

  • Níl sé sin ceart go leor.
  • Buíochas le Dia.
  • Tabhair dom é.
  • Lean ort. Ba mhaith liom …
  • Tabhair aire.
  • Tóg go bog é.
  • An bhfaca tú é sin?

Ranganna 5 agus 6

  • Ar chuala tú an scór?
  • Go deas réidh.

Dearcadh a léiriú

Naíonáin

  • Tá a fhios agam.
  • Níl a fhios agam.
  • Is maith liom.
  • Ni maith liom

Ranganna 1 agus 2

  • Is breá liom….
  • Is fuath liom……
  • Go maith…
  • Tá brón orm.
  • Is ea. Ní hea.
  • Is féidir liom.
  • Ní feidir liom

Ranganna 3 agus 4

  • Tá a fhios agam.
  • Níl a fhios agam.
  • Táim cinnte.
  • B’fhéidir.
  • An maith leat?
  • Ní maith liom.
  • Ba mhaith liom.
  • Ar mhaith leat?
  • Go dona.
  • Tá sé sin go breá.
  • Ar fheabhas.

Ranganna 5 agus 6

  • Ar chuimhin leat?
  • An dtiocfaidh tú?
  • An bhfuil tú cinnte?
  • Tá sé sin fíor.
  • Tá sé sin bréagach.
  • B’fhearr liom
  • Cé acu is fearr leat?

Eolas a thabhairt agus a lorg

Naíonáin

  • Seo é mo leabhar nua.
  • Tá cnag ar an doras.
  • Tá leabhar ar an mbord
  • Tá Liam ag ithe.
  • Ceard é sin?
  • Cé hé sin?
  • Cé hí sin?
  • Cá bhfuil?
  • An bhfuil?

Ranganna 1 agus 2

  • Is madra é sin.
  • Is bó í seo.
  • Tá sé ag ithe.
  • Thug Daidí na Nollag bronntanas dom.
  • Tá Niamh tinn. Tá cóta nua ag _____.
  • Cén dath atá ar an liathróid?
  • Cé leis ?
  • Cathain ?
  • Conas ?
  • Ar fhéach?

Ranganna 3 agus 4

  • Athdhéanamh

Ranganna 5 agus 6

  • Conas ?
  • Cén chaoi ?
  • Cathain?
  • Cén t-am ?
  • Cén fáth ?
  • Cé mhéad ?
  • Cén sórt ?

Structúr a chur ar chomhrá

Ranganna 3 agus 4

  • Ar chuala tú?
  • Ar dtús ….
  • Tá deifir orm anois…..

Ranganna 5 agus 6

  • Níorbh fhada gur ….
  • Agus mar sin, ní bheidh sé ar scoil …..
  • Feicfidh mé arís thú.

Barr

Naíonaín

Éisteacht

Ag Cothú spéise

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste:

  • Éisteacht leis an nGaeilge á húsáid mar theanga chaidrimh agus bhainisteoireachta – sa rang agus sa scoil
  • Éisteacht le daoine eile chomh maith leis an múinteoir
  • Éisteacht le rainn, scéalta agus amhráin

Ag Tuiscint Teanga

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste:

  • Éisteacht leis an nGaeilge á labhairt go rialta gach lá – seasaigí, suígí agus araile
  • Éisteacht le cainteoir agus cabhair a fháil o leideanna éagsula
  • Cluichí éisteachta éagsúla a imirt
  • Éisteacht agus leanúint treoracha

Labhairt

Ag Cothú spéise

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste

  • Tabhairt faoi labhairt na Gaeilge
  • Rainn le hathrá a aithris
  • Amhráin a chanadh
  • Scéalta a chloisteáil

Ag úsáid teanga

  • Úsáid a bhaint as geáitsí chun cabhrú le cumarsáid a dhéanamh
  • Nuacht phearsanta a thabhairt
  • Focail fhrithchilleacha a úsáid – fada, gearr, beag, mór, fuar, te, lán, fólamh
  • Cluichí teanga a imirt

Barr

Naíonáin Shóisearacha

  • Structuir a bheith in úsáid i rith an lae chun na focail, frásaí a mhúineadh go nádurtha

  • Dul siar gach mí (tar éis tri cheachtanna a mhúineadh)

Gnathchaint an Lae

Téacs: Maith Thú

Seas suas

 Suigh síos              

maith thú

 Slán abhaile

Go maith 

go han-mhaith

lámha trasna

 lámha síos
 
Lámha suas oscail an doras dún an doras dún do mhála
Dúisigh anois Taispéain dom oscail do mhála bain díot do chóta
 
Croch suas  faigh cuir ort  Cé leis?
Cuir isteach Cá bhfuil?  Féach Sin é
Sin í   Tá ___ ar scoil Tá __ sa bhaile  Níl ___ ar scoil

Dia Duit

 Slán leat   Más é do thoil é Go raibh maith agat
 
Seo duit  Tá __ agam  Is maith liom  Ní maith liom
Bí ag siúl    Ná bí ag rith Bailigh Cuir an páipéar sa bhosca
 
Nollaig shona duit  Bígí cúramach  Bígí ciúin Tógaigí amach

Tá sé fuar

 An bhfuil cead agam dul amach?
 
Conas atá tú? Tá mé go maith Tá mé tinn Ca bhfuil?
Dathaigh Téigh Tar dún
 
Faigh fan ith ól
Leabar breithlá múch                             coinnle
Bronntanas píosa cáca  gabh mo leithscéal  brostaigh
Tarraing

Barr

Naíonáin Shinsearacha

Athdhéanamh mar is gá

Gnáthchaint an Lae

Cuir do mhála scoile ar an mbord Oscail é
Tóg amach do chás peann luaidhe Tóg amach do chóipleabhar
Faigh do pheann luaidhe, do bhiorthóir, do ruibéar, do rialóir. Dun do mhála.
 Tóg amach do bhosca lóin. Cuir ar an seilf é.
 Cuir do mhála ar an urlár. Brostaigh ort. 
 Ciúnas Bain díot.

Orduithe:

  • seas
  • suigh
  • téigh
  • dúisigh
  • féach
  • glan
  • cas
  • bailigh
  • dún
  • oscail
  • táispéain
  • ól
  • ith
  • nigh
  • tabhair dom
  • tar anseo
  • dathaigh

An Rolla:

  • anseo
  • as láthair
  • tinn, sa bhaile.

Beannachtaí:

  • Dia is Muire duit
  • a mhúinteoir
  • a phríomhoide
  • a chigire
  • Conas tá tú?
  • Cén chaoi a bhfuil tú?
  • Maith thú
  • Cáisc shona dhuit
  • Is féidir
  • Ní féidir
  • Ar fheabhas
  • Go hálainn

Aimsir:

  • Tá an ghrian ag taitneamh
  • Tá sé ag cur báistí
  • Tá sé fuar
  • Tá sé ag cur sneachta.

Tinneas:

  • Tá pian i mo bholg.
  • Tá pian i mo cheann.
  • Tá mé tinn.
  • Ta scornach thinn air.
  • Céard atá cearr leat?
  • Ag cur fola.

Aimsir Chaite

  • Bhí me
  • Céard a tharla?
  • Ghortaigh mé.

Nithe sa rang

  • criáin
  • bord dúlra
  • scuabanna péinte
  • seilf
  • cathaoir;

Ceisteanna

  • Cá bhfuil?
  • Cá raibh?
  • An bhfuil?
  • An raibh?

Barr

Ranganna 1 agus 2

Catagóirí feidhmeanna

  • Caidreamh sóisíalta a dhéanamh

  • Dul i gcion ar dhuine

  • Dearcadh a léiriú

  • Eolas a thabhairt agus a lorg

Éisteacht

Ag Cothú spéise

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste:

  • Éisteacht leis an nGaeilge á húsáid mar theanga chaidrimh agus bhainisteoireachta – sa rang agus sa scoil

  • Éisteacht le daoine eile chomh maith leis an múinteoir

  • Éisteacht le rainn, scéalta agus amhráin

Ag Tuiscint Teanga

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste:

  • Éisteacht leis an nGaeilge á labhairt go rialta gach lá – seasaigí, suígí agus araile

  • Éisteacht le cainteoir agus cabhair a fháil ó leideanna éagsula

  • Cluichí éisteachta éagsúla a imirt

  • Éisteacht agus leanúint treoracha

  • Taithí a fháil ar éisteacht gnníomhach – réamh-cheisteanna agus iarcheisteanna

  • Éisteacht le treoracha ón múinteoir agus na mothúcháin a léiriú le mím nó pictiúir – áthas, brón, fearg, eagla

Labhairt

Ag Cothú spéise

  • Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste

  • An Gaeilge a labhairt go neamhfhoirmiúil – cadireamh sóisialta a dhéanamh

  • Rainn a rá

  • Páirt a ghlacadh i sceitsí gearra

  • Amhráin a chanadh

  • Scéalta a chloisteáil

Ag úsáid teanga

  • Úsáid a bhaint as geáitsí chun cabhrú le cumarsáid a dhéanamh

  • Nuacht phearsanta a thabhairt

  • Scéalta gearra a insint

  • Sainfhoclóir na dtéamaí don leibhéal seo a úsáid

  • Focail cháilitheacha a úsáid – fada, gearr, beag, mór, fuar, te, lán, fólamh, go mall, go dona, go maith

  • Cluichí teanga a imirt

    • Pictiúir agus cluichí a úsáid chun suíomh a chur in iúl – ar, sa, faoi, idir, ag

    • Caint faoi rudaí a tharla, atá ar siúl, agus a tharlóidh – thóg mé, chonaic mé, bhí sé;
      Anois: ag rith, ag léim, ag súgradh, ag éirí, ag dul a chodladh, ag ní, ag scríobh;
      Amarách: tógfaidh, feicfidh, beidh
      Gach Lá: tugann, feiceann, suím

Barr

Rang a hAon

Téacs: Maith Thú

  • Sa téacsleabhar, níl na hAonaid go léir ar aon fhad. Uaireanta thógfadh Aonad níos mó ná coicís.
  • Ni gá gach Aonad a dhéanamh.

Gnathchaint an Lae

Athdhéanamh mar is gá

Beannachtaí: Dia daoibh, a phaistí. Dia is Muire duit, a mhúinteoir; An bhfuil sibh go maith? Táimid go maith. An bhfuil tú go maith? Tá mé go maith, buíochas le Dia; Slán; Tá fáilte romhat.   Is mise ____________ (Ainm, ni gá an sloinne a mhúineadh sa rang seo).
Na Baill Bheatha: srón, lámh, lámh dheas, lámh chlé, glúin, béal, smig, cluasa, gruaig.
Nithe sa Rang:  Bord, mála, cófra, doras, clár dubh, peann luaidhe, glantóir, cailc, crían, leabhar, cóipleabhar, pictiúir.
Éadaí:  geansaí, léine, hata, bríste, bróga, cóta, seaicéad, cnaipe, stocaí, scairf, lámhainní, buataisí, caipín, carbhat.
Seomraí sa teach: seomra, cistin, seomra folctha, seomra suite, seomra bia, seomra codlata
Siopaí sa bhaile mor: bialann, siopa na mbreagán, siopa milséan, siopa éadaí, ollmhargadh
Ócáidí: Oíche Shamhna, An Nollaig, Sneachta, Lá Le Pádraig,
Tinneas: ospideál, otharcharr, tinn, fliú, tinneas cinn, biseach, timpiste, casachtach, pian i mo bholg, slaghdán, scornach thinn, tinneas fiacaile.
Bia: plataí, im, salann, gloiní, píobar, sceana, forcanna, bainne, spúnoóga, uisce, bricfeasta, dinnéar, calóga arbhair, bainne, siúcra, úlla, bananaí, ceapairí, brioscaí, cácaí, milseáin, prátaí, oráiste, arán, subh, cáis, piorra, feoil
Is fearr liom ___________ ná ____________
Slite Bheatha: múinteoir, dochtúir, sagart, fiaclóir, garda, siopadóir, fear an phoist, bean an phoist, maor tráchta, banaltra, feirmeoir
Comhaireamh: a haon, a dó, a trí, a ceathair, a cúig, a sé, a seacht, a hocht, a naoi, a deich; duine, beirt, triúr, ceathrar, cúigear.
Dathanna: gorm, buí, donn, liath, glas, bán, dubh.
Ainmhithe: bó, gé, capall, madra, uan, turcaí, lacha, cearc, gabhar, muc, caora, cat, coinín.
Caitheamh aimsire: ag imirt peile, ag súgradh, ag léamh, ag snámh, ag scríobh, ag rothaíocht.
Aimsir: fuar, fliuch, gaofar, te
Ceisteanna: Cé leis? Céard atá ort? Céard é? Céard iad?  Céard atá a dhéanamh agat? Cé mhéad? Cá bhfuil? Cá gcónaíonn ?

Barr

Rang a Dó

 Téacs: Maith Thú

  • Sa téacsleabhar, níl na hAonaid go léir ar aon fhad. Uaireanta thógfadh Aonad níos mó ná coicís.
  • Ni gá gach Aonad a dhéanamh

Gnathchaint an Lae: Athdhéanamh mar is gá

Beannachtaí: Dia duit – Dia’s Muire duit; Tá fáilte romhat. Breithlá sona duit. Nollaig shona duit. Gabh mo leithscéal. Más é do thoil e. Go raibh maith agat. Conas atá tú?
An Páiste: Cad is ainm duit? Ainm agus sloinne (iad a rá agus a scríobh). Cén rang ina bhfuil tú? Cá bhfuil cónaí ort? deirfiúir, deartháir.
An Scoil: Troscán na Scoile:  cathaoir, clárdubh, scáthán, an bord dúlra, cófra, an leabharlann.
Na hÁbhair: Gaeilge, Béarla, Matamatic, Corpoideachas, Ceol, Eolas Diaga, Eolas Imshaoil, Éolaíocht, Stair, Tír Éolaíocht agus Amharcealaíona.
Fearais: Rialóir, peann luaidhe, peann, cóipleabhar, cailc, glantóir, ríomhaire, téipthaifeadán, mála scoile.
Éadaí: geansaí, léine, hata, bríste, bróga, cóta, seaicéad, cnaipe, stocaí, scairf, lámhainní, buataisí, caipín, carbhat.
Briathra: D’éirigh, chuaigh, nigh, scuab, chuir, chóirigh, d’ith, fuair, D’fhág, tháinig (Iad a léamh, a scríobh agus a litriú).
An Teach: Na Seomraí:  seomra codlata, seomra folctha, an chistin, staighre, halla, an seomra suite, an seomra bia.
Nithe sa Teach: an dabhach, doirteal, sconna, leaba, cuisneoir, fuinneog, dallóga, cuirtíní, sorn, cupán, sásar, forc, spunóg, pláta, scian, cruiscín, babhla, mias, citeal, ubhchupan, pota.
Bia/Béilí:
  1. bricfeasta, lón, dinnéar, tae, suipéar.
  2. píosa aráin, cupán tae, im, bainne, subh, siúcra, salann, ispíní, calóga arbhair, leite, brioscaí, ceapairí, úll, feoil, prátai, tósta
 Na hUimhreacha:
  1. Rudaí go dtí triocha
  2. daoine go dtí deichniúir.
An t-Am: Cén t-am é? Uair a chloig agus leathuair a chloig.
Dathanna: dearg, bán, donn, gorm, liath, dubh, glas, buí, corcra.
Aimsir: Conas a bhí an aimsir? lá fuar, lá fliuch, lá te, lá gaofar, ag cur báistí, an ghrian ag taitneamh, scamallach, sneachta.
Oiche Shamhna bananaí, bairín breac, seacláid, úlla, milséain, brioscaí, cnónna, liomanáid, oráistí, piorraí, cluichí, plumaí.
Ainmhithe Cé leis an peata? madra, cat, coinín, capall, muc.
Slite Bheatha: an dochtúir, an bhanaltra, an garda, fear an phoist, bean an phoist, cigire, príomhoide, múinteoir, fear an bhainne.
An Nollaig: Íosa Críost, Muire, Iósaf, stábla, mainséar, bó, asal, réalta, Oíche Nollag, séipéal, aingeal, San Nioclás, soilse, balúin, crann, maróg, stoca, sneachta, aoire, caora, rí, bronntanas, coinneal.
Siopaí: siopaí glasraí, siopa milseán, siopa bróg, siopa brégán, ollmhargadh, siopa éadaí, siopa bhúistéara.
Airgead: Cé mhéad ? pingin, dhá phingin, deich bpingin, fiche pingin, punt.
Breithlá: cáca, bronntanais, cóisir, coinnle, breithlá sona duit.
An Gairdín: seid, spád, barra rotha, ráca, sluasaid, píce, oiniúin, pónairí, cabáiste, prátaí, piseanna, tornapa, leitís, cairéad, cóilis.
Catheamh Aimsire: ag imirt peile, ag imirt leadóige, ag imirt iománaíochta, ag imirt cispheile, ag éisteacht leis an raidió, ag féachaint ar an teilifís, ag snamh, ag rothaíocht, ag seinm ceoil, ag léamh, feadóg, camán, bratach, sliotar, geansaí, réiteoir, cúlbaire, foreann, liathróid.
Is maith liom bheith… Ní maith liom bheith….
Na Baill Bheatha: lámha, cluasa, cosa, srón, smig, béal, gruaig, méara, droim, muinéal, fiacla.
Mothúcháin: áthas, tuirse, brón, ocras, tart, fucaht, grá, eagla, tinneas, teas.
Ar an Trá: caisléan, buicéad, spád, sliogáin, an tra.
Glaoch an Rolla: Anseo. Níl sé anseo. Cá bhfuil sé? Cé mhéad atá i láthair?

Léitheoireacht (tús na léitheoirechta)

Ag cothú spéise

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste:

  • Taithí a fháil ar an bhfocal scríofa sa rang seomra – fógraí, lipéid, pictiúir.
  • Cártai d’ócaidí spéisialta.

Ag tuiscint teanga

  • Clar réamhléitheoreachta a leanúint – pictiurleabhair, luaschártaí
  • An téarmaíocht a bhaineann leis an léitheoireacht a chloistéail agus a thuiscint - `oscail do leabhar’ ; `féach ar do leabhar’
  • Focail a aithint ó phictiúir, ón gcomhréir
  • Tuiscint a fháil ar na fuaimeanna – guta fada agus gearr; séimhiú.
  • A bhfuil a léamh aige a thuiscint – ceisteanna agus freagraí

Ag usáid teanga

  • Leitheoreacht a chleachtadh trí leabhair mhóra a léamh
  • Léitheoireacht fheidhmiúil a dhéanamh

Scríbhneoireacht (tús na scríbhneoireachta)

Ag tuiscint teanga

  • Taithí a fháil ar atmaisféar ranga a léiríonn meas ar an bfocal scríofa

Ag úsáid teanga

  • Lipéid agus fógraí a scríobh
  • Scríobh do léitheoirí éagsúla
  • A ainm féin a scríobh
  • Liosta focal a scríobh
  • Abairtí a scríobh
  • Scríbhneoireacht fheidhmiúil a dhéanamh – cártaí d’ócaidí áirithe
  • Cleachtaí pheannaireachta a dhéanamh

Filíocht:

Rogha an mhúinteora

Litriú: 

  • Iad a thógaint ó ghnáthchaint an lae
  • Na briathra
  • ainm, sloinne
  • rang
  • aois
  • seoladh
  • scoil
  • dathanna
  • uimhreacha.

Barr

Ranganna 3 agus 4

Catagóirí feidhmeanna

  • Caidreamh sóisíalta a dhéanamh
  • Dul i gcion ar dhuine
  • Dearcadh a léiriú
  • Eolas a thabhairt agus a lorg

Éisteacht

Ag Cothú spéise

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste:

  • Éisteacht leis an nGaeilge á húsáid mar theanga chaidrimh agus bhainisteoireachta sa seomra ranga agus sa scoil
  • Éisteacht le téipeanna agus dlúthcheirníni de scéalta, amhráin agus dánta

Ag tuiscint teanga

  • Éisteacht leis an nGaeilge á labhairt go rialta gach lá chun nathanna cainte a dhaingniú – glaoch an rolla, an dáta, ainm an lae, ainm na míosa, an aimsir
  • Éisteacht agus leanúint treoracha
  • Oiliúint a fháil i scíl na héisteachta
  • Cumas géaréisteachta a fhorbairt chun na difríochtaí idir consain loma, consain shéimhithe agus consain uraithe a thábhairt faoi deara

Labhairt

Ag cothú spéise

  • An Ghaeilge a labhairt go neamhfhoirmiúil sa seomra ranga agus sa scoil – caidreamh sóisialta a dhéanamh, teachtaireacht a thabhairt
  • Dánta a aithris
  • Amhráin a chanadh

Ag úsáid teanga

  • Úsáid a bhaint as leideanna éagsúla chun cabhrú le cumarsáid a dhéanamh
  • Nuacht shimplí a thabhairt
  • Scéalta simplí a aithris
  • Fóclóir níos leithne a úsáid
  • Cluichí a imirt – aimsigh na difriochtaí, cad atá sa mhala?
  • Caint faoi rudaí a tharla, a tharlaíonn, atá ar siúl agus a tharlóidh – fuair mé, rinne mé, bhí mé; tugann, éiríonn sé, faigheann sé; ag teacht, ag imirt, ag scríobh; déanfaidh , ní dhéanfaidh.
  • Treoracha agus orduithe a thabhairt – tar, tagaigí, suigh síos, suigí, ná bí, ná bígí
  • Ceisteanna a chur agus a fhreagairt
  • Focail cháilitheacha a úsáid
  • Úsáid a bhaint as: orm, liom, dom, agam.
  • Páirt a ghlacadh i gcluichí foghraíochta agus litrithe – Scrabble leis na gutaí fada agus na consain shéimhithe nach bhfuil sa Bhéarla

Léitheoireacht

Ag cothú spéise

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste

  • Brí a bhaint as an bhfocal scríofa go háirithe sa seomra ranga – lipéid, fógraí, scríbhneoireacht ar an gclár dubh

Ag tuiscint teanga

  • An téarmaíocht ar  leith a bhaineann leis an léitheoireacht a chloisteáil as Gaeilge agus a thuiscint – barr an leathanaigh, bun an leathanaigh, leathanach a tríocha, teideal, clúdach, líne, focal, lánstad, camóg.
  • Focail a aithint i dtéacs trí úsáid a bhaint as  leideanna, as pictiúir, as an gcomhthéacs agus as comhréir na Gaeilge
  • Tuiscint níos doimnhe a fháil ar chóras fuaimeanna na Gaeilge – gutaí – fada, gearr; consain, séimhiú ar thúschonsan.
  • Focail a aithint trí bhriseadh i siollaí
  • A bhfuil á léamh aige a thuiscint – ceisteanna a chur agus a fhreagairt

Ag úsáid teanga

  • Léitheoireacht fhéidhmiúil a dhéanamh – treoracha a leanúint, fógraí sa scoil, comharthaí bóthair
  • Ábhar céimhnithe léitheoireachta a léamh os ard agus go ciúin
  • Taithí a fháil ar chinéalacha éagsúla téacs – cartúin, páipéir ghrinn
  • Freagairt i scéal nó dán

Scríbhneoireacht

Ag cothú spéise

  • Taithí a fháil ar atmaisféar ranga a léiríonn meas ar an bhfocal scríofa
  • Aischothú ar obair phearsanta a fháil ón múinteoir, ó pháistí eile agus ó chuairteoirí

Ag úsáid teanga

  • Scríobh do léitheoirí éagsúla
  • Cluichí taithneamhacha focal a imirt – crosfhocal, an crochadóir
  • Cleachtaí scríbhneoireachta a dhéanamh – abairtí simplí a scríobh
  • Focail a scriobh ó chuimhne
  • Scríbhneoireacht fheidhmiúil agus cumarsáid a dhéanamh – ainm i nGaeilge  ar cóipleabhair, d’ócáidí speisíalta
  • Scéalta simplí a chriochnú
  • Scríobh faoi féin – Dialann phearsanta a choiméad, eachtraí éagsúla
  • Feabhas a chur ar a chuid iarrachtaí trí athdhréachtú – athléamh, ceartú, athscríobh, poncaíocht, peannaireacht
  • Úsaid a bhaint as cláir oiriúnacha réamhullmhaithe don riomhaire phearsanta
  • Poncaíocht a úsáid – ceannlitreacha, an lánstad, an chamóg, an comhartha ceiste
  • Tabhairt faoi litriú na Gaeilge

Barr

Rang a Trí

Gnáthchaint an Lae

Téacs: Maith Thú

  • Sa téacsleabhar, níl na hAonaid go léir ar aon fhad. Uaireanta thógfadh Aonad níos mó ná coicís.
  • Ni gá gach Aonad a dhéanamh

Na Téamai seo a leanas

  • Mé féin
  • Ár Scoil
  • An Fómhar
  • Oíche Shamhna
  • An Nollaig
  • An Fear Sneachta
  • An Fiaclóir
  • An tEarrach
  • Lá le Pádraig
  • An Cháisc
  • Béilí
  • Breithlá
  • Sa Bhaile
  • Lá Cois Farraige

Gnathchaint an Lae: Athdhéanamh mar is gá

Beannachtaí Dia duit – Dia’s Muire duit; Tá fáilte romhat. Breithlá sona duit. Nollaig shona duit. Gabh mo leithscéal. Más é do thoil e. Go raibh maith agat. Conas atá tú?
An Páiste: Cad in ainm duit? Ainm agus sloinne (iad a rá agus a scríobh). Cén rang ina bhfuil tú? Cá bhfuil cónaí ort? deirfiúir, deartháir.
An Scoil:
  1. Troscán na Scoile:  cathaoir, clárdubh, scáthán, an bord dúlra, cófra, an leabharlann.
  2. Na hÁbhair:  Gaeilge, Béarla, Matamatic, Corpoideachas, Ceol, Eolas Diaga, Eolas Imshaoil, Éolaíocht, Stair, Tír Éolaíocht agus Amharcealaíona.
  3. Fearais:  Rialóir, peann luaidhe, peann, cóipleabhar, cailc, glantóir, ríomhaire, téipthaifeadán, mála scoile, clog, binse, féilire, cófra, scriosán.
  4. Daoine sa scoil: dalta, daltaí, múinteoir, príomhoide, rúnaí, faillí,
Éadaí: geansaí, léine, hata, bríste, bróga, cóta, seaicéad, cnaipe, stocaí, scairf, lámhainní, buataisí, caipín, carbhat, sciorta.
Briathra: D’éirigh, chuaigh, nigh, scuab, chuir, chóirigh, d’ith, fuair, D’fhág, tháinig, shiúil,  (Iad a léamh, a scríobh agus a litriú).
An Teach:
  1. Na Seomraí:  seomra codlata, seomra folctha, an chistin, staighre, halla, an seomra suite, an seomra bia, seomra cónaithe.
  2. Nithe sa Teach: an dabhach, doirteal, sconna, leaba, cuisneoir, fuinneog, dallóga, cuirtíní, sorn, cupán, sásar, forc, spunóg, pláta, scian, cruiscín, babhla, mias, citeal, ubhchupán, pota, simléar, cosán, tor, faiche, gairdín, díon, geata, fál, scuab  ingne, gallúnach, báisín, meaisín níocháin, tuáille, folcadán, tolg.
  3. Tithe:  seanteach, carbhán, árasán, bungaló, teach dha stór, stiaghre.
Bia/Béilí:
  1. bricfeasta, lón, dinnéar, tae, suipéar.
  2. píosa aráin, cupán tae, im, bainne, subh, siúcra, salann, ispíní, calóga arbhair, leite, brioscaí, ceapairí, úll, feoil, prátai, tósta, ubh, sú óraiste, criospaí, Iógart, milseog, sceallóga, piseanna, bagún agus cabáiste, uachtar reoite, anlann,, trátaí. *Is maith liom…. Ní maith liom …. * Ith bia slaintiúil.
Na hUimhreacha:
  1. Rudaí go dtí triocha
  2. daoine go dtí deichniúir
  3. Na horduimhreacha – an chéad, an dara, an tríú.
An t-Am: Cén t-am é? Uair a chloig agus leathuair a chloig.
Na laethanta: An Luan, An Mháirt, An Chéadaoin, Déardaoin, An Aoine, An Satharn, An Domhnach.
Na Míonna agus na Séasúir:
  1. An Fómhar – Lúnasa, Méan Fómhair, Deireadh Fómhair; crann, duilloega, ag titim, feirmeoir, sméara dubha, cnó capaill, an ghráinneog, iora rua.
  2. An Geimhreadh – na míonna, aimsir  fuar, sneachta ag titim, fear sneachta,   chaith, bhuail, calóga sneachta, leac oighir, spideog, scamaill, ag titim anuas, liathróidí sneachta.
  3. An tEarrach – míonna, caoirigh, huain.
Dathanna: dearg, bán, donn, gorm, liath, dubh, glas, buí, corcra.
Aimsir: Conas a bhí an aimsir? lá fuar, lá fliuch, lá te, lá gaofar, ag cur báistí, an ghrian ag taitneamh, scamallach, sneachta.
Oiche Shamhna: bananaí, bairín breac, seacláid, úlla, milséain, brioscaí, cnónna, liomanáid, oráistí, piorraí, cluichí, plumaí, cailleach, scuab, creatlach, púca, báisín uisce.
Peataí: Cé leis an peata? madra, cat, coinín, capall, coileán, iasc orga, luch, pearóid, canáraí. * Céard a olann siad? Céard a itheann siad? Cá gcónaíonn siad?
Slite Bheatha: an dochtúir, an bhanaltra, an garda, fear an phoist, bean an phoist, cigire, príomhoide, múinteoir, fear an bhainne.
An Nollaig: Íosa Críost, Muire, Iósaf, stábla, mainséar, bó, asal, réalta, Oíche Nollag, séipéal, aingeal, San Nioclás, soilse, balúin, crann, maróg, stoca, sneachta, aoire, caora, rí, bronntanas, coinneal, turcaí, cuileann. * Nollaig shona duit? Gurab amhlaidh duit
An Fiaclóir: fiacla, cé mhéad ? tharraing, líon.
Lá le Pádraig: bratach na hÉireann, seamróg, suaitheantas, cláirseach, paráid, Naomh Pádraig, banna ceoil.
An Cháisc: Cáisc shona duit. Ubh Chasca.
Siopaí siopaí glasraí, siopa milseán, siopa bróg, siopa brégán, ollmhargadh, siopa éadaí, siopa bhúistéara.
Airgead: Cé mhéad ? cent, dhá cent, deich cent, fiche cent, euro.
Breithlá: cáca, bronntanais, cóisir, coinnle, breithlá sona duit.
An Gairdín: seid, spád, barra rotha, ráca, sluasaid, píce, oiniúin, pónairí, cabáiste, prátaí, piseanna, tornapa, leitís, cairéad, cóilis.
Catheamh Aimsire: ag imirt peile, ag imirt leadóige, ag imirt iománaíochta, ag imirt cispheile, ag éisteacht leis an raidió, ag féachaint ar an teilifís, ag snamh, ag rothaíocht, ag seinm ceoil, ag léamh, feadóg, camán, bratach, sliotar, geansaí, réiteoir, cúlbaire, foreann, liathróid.
Is maith liom bheith… Ní maith liom bheith…. 
Na Baill Bheatha: lámha, cluasa, cosa, srón, smig, béal, gruaig, méara, droim, muinéal, fiacla.
Mothúcháin: áthas, tuirse, brón, ocras, tart, fuacht, grá, eagla, tinneas, teas.
Ar an Trá: caisléan, buicéad, spád, sliogáin, an trá, ag lapadáil, feamainn, portán, deochanna, ag snámh, tuáille, culaith snámha, ag seoladh.
Glaoch an Rolla: Anseo. Níl sé anseo. Cá bhfuil sé?

Filíocht:

Rogha an mhúinteora

Litriú:

  • Iad a thógaint ó ghnáthchaint an lae.
  • Na briathra
  • ainm
  • sloinne
  • rang
  • aois
  • seoladh
  • scoil
  • dathanna
  • uimhreacha.

Barr

Rang a Ceathair

Gnáthchaint an Lae

Téacs: Maith Thú

  • Sa téacsleabhar, níl na hAonaid go léir ar aon fhad. Uaireanta thógfadh Aonad níos mó ná coicís.
  • Ni gá gach Aonad a dhéanamh

Na Téamai seo a leanas

  • Mé féin
  • Ár Scoil
  • An Fómhar
  • Oíche Shamhna
  • Peataí
  • An Nollaig
  • Sneachta
  • Tinneas
  • An tEarrach
  • Lá le Pádraig
  • An Cháisc
  • Siopaí
  • Breithlá
  • Cluichí agus Caitheamh Aimsire
  • Turas Scoile

Gnathchaint an Lae: Athdhéanamh mar is gá

Beannachtaí:

Dia duit – Dia’s Muire duit; Tá fáilte romhat. Breithlá sona duit. Nollaig shona duit. Gabh mo leithscéal. Más é do thoil e. Go raibh maith agat. Conas atá tú?
An Páiste:

Cad is ainm duit? Ainm agus sloinne (iad a rá agus a scríobh). Cén rang ina bhfuil tú? Cá bhfuil cónaí ort? deirfiúir, deartháir. *Cárta aitheantais a dhéanamh.

An Scoil:
  1. Troscán na Scoile:  cathaoir, clárdubh, scáthán, an bord dúlra, cófra, an leabharlann, solas leictreach, seastán.
  2. Na hÁbhair:  Gaeilge, Béarla, Matamatic, Corpoideachas, Ceol, Eolas Diaga, Eolas Imshaoil, Éolaíocht, Stair, Tír Éolaíocht agus Amharcealaíona.
  3. Fearais:  Rialóir, peann luaidhe, peann, cóipleabhar, cailc, glantóir, ríomhaire, téipthaifeadán, mála scoile, clog, binse, féilire, cófra, scriosán.
  4. Daoine sa scoil: dalta, daltaí, múinteoir, príomhoide, rúnaí, faillí,
Éadaí:

geansaí, léine, hata, bríste, bróga, cóta, seaicéad, cnaipe, stocaí, scairf, lámhainní, buataisí, caipín, carbhat, sciorta, veist, cnaipe, póca, stoca.

Briathra:

D’éirigh, chuaigh, nigh, scuab, chuir, chóirigh, d’ith, fuair, D’fhág, tháinig, shiúil, léigh, scríobh, chan, tharraing, sheinn, labhair  (Iad a léamh, a scríobh agus a litriú).
An Teach:
  1. Na Seomraí:  seomra codlata, seomra folctha, an chistin, staighre, halla, an seomra suite, an seomra bia, seomra cónaithe.
  2. Nithe sa Teach: an dabhach, doirteal, sconna, leaba, cuisneoir, fuinneog, dallóga, cuirtíní, sorn, cupán, sásar, forc, spunóg, pláta, scian, cruiscín, babhla, mias, citeal, ubhchupán, pota, simléar, cosán, tor, faiche, gairdín, díon, geata, fál, scuab  ingne, gallúnach, báisín, meaisín níocháin, tuáille, folcadán, tolg.
  3. Tithe:  seanteach, carbhán, árasán, bungaló, teach dha stór, stiaghre.
Bia/Béilí:
  1. bricfeasta, lón, dinnéar, tae, suipéar.
  2. píosa aráin, cupán tae, im, bainne, subh, siúcra, salann, ispíní, calóga arbhair, leite, brioscaí, ceapairí, úll, feoil, prátai, tósta, ubh, sú óraiste, criospaí, Iógart, milseog, sceallóga, piseanna, bagún agus cabáiste, uachtar reoite, anlann,, trátaí. *Is maith liom…. Ní maith liom …. * Ith bia slaintiúil.
Na hUimhreacha:
  1. Rudaí go dtí céad
  2. daoine go dtí deichniúir
  3. Na horduimhreacha – an chéad, an dara, an tríú, an ceathrú, an cúigiú.
An t-Am:

Cén t-am é? Uair a chloig, leathuair a chloig, nóiméad chun, nóiméad tar éis, ceathrú chun, ceathrú tar éis.
Na laethanta:

An Luan, An Mháirt, An Chéadaoin, Déardaoin, An Aoine, An Satharn, An Domhnach.
Na Míonna agus na Séasúir:
  1. An Fómhar – Lúnasa, Méan Fómhair, Deireadh Fómhair; crann, duilloega, ag titim, feirmeoir, sméara dubha, cnó capaill, an ghráinneog, iora rua, torthaí.
  2. An Geimhreadh – na míonna, aimsir  fuar, sneachta ag titim, fear sneachta,   chaith, bhuail, calóga sneachta, leac oighir, spideog, scamaill, ag titim anuas, liathróidí sneachta.
  3. An tEarrach – míonna, caoirigh, huain, duilleoga, féar, ag déanamh neadacha, Torthaí agus glasraí : cairéad, oráiste, leitís, tráta, práta, piorra, tornapa, cabáiste.
  4. An Samhradh – cois farraige, an ghrian ag taitneamh, an trá
Dathanna:

dearg, bán, donn, grom, liath, dubh, glas, buí, corcra.
Aimsir:

Conas a bhí an aimsir? lá fuar, lá fliuch, lá te, lá gaofar, ag cur báistí, an ghrian ag taitneamh, scamallach, sneachta.

Oiche Shamhna:

bananaí, bairín breac, seacláid, úlla, milséain, brioscaí, cnónna, liomanáid, oráistí, piorraí, cluichí, plumaí, cailleach, scuab, creatlach, púca, báisín uisce, ag céiliúradh, fáinne, taibhse.

Peataí:

Cé leis an peata? madra, cat, coinín, capall, coileán, iasc orga, luch, pearóid, canáraí. * Céard a olann siad? Céard a itheann siad? Cá gcónaíonn siad? Ag crónán, ag canadh, ag sodar, ag tafann, éanadan, ciseán, tanc éisc, p.uirín, conchróm cás luiche.
Ainmhithe feirme/Ainmhithe fiáine:

bó, giorria, sionnach, broc, iora rua, asal, muc, tarbh.
Slite Bheatha:

an dochtúir, an bhanaltra, an garda, fear an phoist, bean an phoist, cigire, príomhoide, múinteoir, fear an bhainne.
An Nollaig:

Íosa Críost, Muire, Iósaf, stábla, mainséar, bó, asal, réalta, Oíche Nollag, séipéal, aingeal, San Nioclás, soilse ildathacha, balúin, crann, maróg, stoca, sneachta, aoire, caora, rí, bronntanas, coinneal, turcaí, cuileann, maisiúcháin, pléascóga, rugadh Íosa sa stábla, crann Nollag, carúl, spideog. * Nollaig shona duit? Gurab amhlaidh duit.
Tinneas:

Céard atá cearr leat? Tinneas cinn, slaghdán, ag sraothartach, an bhrúitíneach, scornach thinn, an plucamas, an fliú, a lámh bhriste.
An Fiaclóir:

fiacla, cé mhéad ? tharraing, líon, tinneas fiacaile.
Timpiste:

lá fuar, shleamhnaigh, ag cur fola, otharcharr, coscáin, leac oighir, gortaithe.
Lá le Pádraig:

bratach na hÉireann, seamróg, suaitheantas, cláirseach, paráid, Naomh Pádraig, banna ceoil, Niall Naoi nGiallach, mórshiúl, easpag.
An Teilifís:

cnaipí, ar siúl, athraigh an cainéal, ísligh and fhuaim, ardaigh an fhuaim, an físéan, múch, clár teilifíse, T na G.
An Cháisc:

Cáisc shona duit, Domhnach Cásca, Aoine an Chéasta, Ubh Chasca, uibheacha, An Coinín Cásca.

Siopaí:

siopaí glasraí, siopa milseán, siopa bróg, siopa brégán, ollmhargadh, siopa éadaí, siopa bhúistéara, siopa crua-earraí, siopa baicéara, siopa spóirt, siopa bláthanna. Cá bhfuil?

Airgead:

Cé mhéad ? cent, dhá cent, deich cent, fiche cent, euro.

Breithlá:

cáca, bronntanais, cóisir, coinnle, cárta breithe, breithlá sona duit.

An Gairdín:

seid, spád, barra rotha, ráca, sluasaid, píce, oiniúin, pónairí, cabáiste, prátaí, piseanna, tornapa, leitís, cairéad, cóilis.

Caitheamh Aimsire:

ag imirt peile, ag imirt leadóige, ag imirt iománaíochta, ag imirt cispheile, ag éisteacht leis an raidió, ag féachaint ar an teilifís, ag snamh, ag rothaíocht, ag seinm ceoil, ag léamh, feadóg, camán, bratach, sliotar, geansaí, réiteoir, cúlbaire, foreann, liathróid, ag éisteacht le ceol.
Is maith liom bheith… Ní maith liom bheith….  Is fearr liom …….
Na Baill Bheatha:

lámha, cluasa, cosa, srón, smig, béal, gruaig, méara, droim, muinéal, fiacla, gualainn, bolg, aghaidh, súil, ordóg.
Mothúcháin:

áthas, tuirse, brón, ocras, tart, fuacht, grá, eagla, tinneas, teas.

Ar an Trá:

caisléan, buicéad, spád, sliogáin, an trá, ag lapadáil, feamainn, portán, deochanna, ag snámh, tuáille, culaith snámha, ag seoladh.

Glaoch an Rolla:

Anseo. Níl sé anseo. Cá bhfuil sé?

Filíocht:

Rogha an mhúinteora

Litriú:

  • Iad a thógaint ó ghnáthchaint an lae
  • Na briathra
  • ainm, sloinne
  • rang
  • aois
  • seoladh
  • scoil
  • dathanna
  • uimhreacha.

Barr

Ranganna 5 agus 6

Catagóirí feidhmeanna

  • Caidreamh sóisíalta a dhéanamh
  • Dul i gcion ar dhuine
  • Dearcadh a léiriú
  • Eolas a thabhairt agus a lorg

Éisteacht

Ag Cothú spéise

Ba chóir go gcuirfí ar chumas an pháiste:

  • Éisteacht leis an nGaeilge á húsáid mar theanga chaidrimh agus bhainisteoireachta sa seomra ranga agus sa scoil
  • Éisteacht le téipeanna agus dlúthcheirníni de scéalta, amhráin agus dánta
  • Éisteacht leis an nGaeilge I gcomhthéacsanna cultúrtha – féile na bliana, scéalta agus béaloideas na hÉireann

Ag tuiscint teanga

  • Éisteacht leis an nGaeilge á labhairt go rialta gach lá chun nathanna cainte a dhaingniú – glaoch an rolla, an dáta, ainm an lae, ainm na míosa, an aimsir
  • Éisteacht agus leanúint treoracha
  • Éisteacht le cainteoirí beo agus i bhfíseáin agus an chaint a thuiscint le cabhair ó gheaítsí, ón nguth agus ón gcomhthéacs
  • Cluichí spreagúla a éilíonn éisteacht agus tuiscint a imirt
  • Cumas géaréisteacht a fhorbairt chun na difríochtaí idir consain loma, shéimhithe agus uraithe agus consain chaola agus leathan a thabhairt faoi deara
  • Fírící nua a fhoghlaim trí éisteacht agus tuiscint

Labhairt

  • An Ghaeilge a labhairt sa seomra ranga agus sa scoil
  • Dánta a aithris
  • Amhráin a chanadh
  • An Ghaeilge a labhairt i gcomhthéacsanna cultúrtha – féilte na bliana, cluichí Gaelacha

Ag úsáid teanga

  • Úsáid a bhaint as leideanna chun cabhrú le cumarsáid éifeachtach
  • Nuacht a thabhairt
  • Labhairt fút féin
  • Scéalta a athinsint
  • Foclóir níos leithne a úsáid
  • Cluichí teanga a imirt – fiche cheist
  • Scéalta a chríochnú agus a chumadh
  • Caint faoi rudaí a tharla, a tharlaíonn, a tharlóidh
  • Cur síos ar eachtraí atá ag tarlú agus tar éis tarlú
  • Ceisteanna a chur agus a fhreagairt – an bhfaca? Ar ith? Conas? Cén chaoi? Cén fáth? Cathain? Ar mhaith leat? Cad chuige?
  • Réimse níos leithne rúdaí a ainmniú – uatha agus iolra
  • Focail cháilitheacha a úsáid – seanfhear bocht, lá breá gréine,
  • Comparáid a dhéanamh – níos glaine, is glaine
  • Úsáid a bhaint as – orm, agam, liom, dúm, díom, romham, chugam, uaim.

Léitheoireacht

Ag cothú spéise

  • Brí a bhaint as an bhfocal scríofa sa rang seomra
  • Sracfhéachaint ó am go ham ar réimse leathan d’ábhar léitheoireachta

Ag tuiscint teanga

  • An téarmaíocht a bhaineann leis an léitheoireacht a chloistéail as Gaeilge – bun, barr an leathanaigh, tús an chéad ailt / and dara ailt
  • An téarmaíocht a bhaineann le leabhair a thuiscint – teideal, údar, clúdach, alt, caibidil
  • Fóclóir pearsanta níos leithne a chur le chéile
  • Tuiscint a fháil ar chóras fuaimeanna na Gaeilge – guta fada agus gearr, consan leathan agus caol, séimhiú ar thúschonsan
  • An príomhsmaoineamh a aithint – ceisteanna a chur, an téacs a phlé, anailís a dhéanamh ar an téacs

Ag úsáid teanga

  • Léitheoireacht fheidhmiúil a dhéanamh – treoracha, crosfhocal
  • Ábhar céimnithe léitheoireachta a léamh ós ard agus go ciúin
  • Táithí a fháil ar chinéalacha éagsúla teacs – cartúin, páipéir grinn, scéalta, dánta, amchlár
  • Freagairt do phearsana agus d’eachtraí i scéal nó dán

Scríbhneoireacht

Ag cothú spéise

  • Taithí a fháil ar an bhfocal scríofa
  • Aischothú dearfach a fháil ar obair phearsanta ón múinteoir, ó pháistí eile,ó chuairteoirí

Ag úsáid teanga

  • Scríobh do léitheoirí éagsúla
  • Abairtí a chur san ord ceart chun scéal a scríobh
  • Scríbhneoireacht fheidhmiúil a dhéanamh – litir shimplí, ainm, seoladh agus síniú pearsanta
  • Cur síos ar phictiúir
  • Tuairiscí, ailt, scéalta simplí a scríobh
  • Scríobh faoi féin – dialann phearsanta
  • Feabhas a chur ar iarrachtaí phearsanta trí athdhréachta – ullmhúchán, dréachta, athléamh, athdhréachta, athscríobh
  • Úsáid a bhaint as cláir oiriúnacha reamhullmhaithe don riomhaire
  • Poncaíocht a úsáid
  • Tabhairt faoi litriú
  • An foclóir a úsáid

Barr

Rang a Cúig

Gnáthchaint an Lae

Téacs: Maith Thú

  • Sa téacsleabhar, níl na hAonaid go léir ar aon fhad. Uaireanta thógfadh Aonad níos mó ná coicís.
  • Ni gá gach Aonad a dhéanamh

Na Téamai seo a leanas

  • Mé féin
  • Ár Scoil
  • Amugh faoin Tuath
  • Breithlá
  • Ainmhithe Fiáine
  • Oíche Shamhna
  • Ar Cuairt
  • An Nollaig
  • Tinneas agus Timpistí
  • An tEarrach
  • Lá le Pádraig
  • Ceol
  • An Cháisc
  • Breithlá
  • Cluichí agus Caitheamh Aimsire
  • Laethanta Saoire

Gnathchaint an Lae: Athdhéanamh mar is gá

Beannachtaí: Dia duit – Dia’s Muire duit; Tá fáilte romhat. Breithlá sona duit. Nollaig shona duit. Gabh mo leithscéal. Más é do thoil e. Go raibh maith agat. Conas atá tú?
Paidreacha: Comhartha na Croise, Ár nAthair, Sé do Bheatha Mhuire.
An Páiste: Cad is ainm duit? Ainm agus sloinne (iad a rá agus a scríobh). Cén rang ina bhfuil tú? Cá bhfuil cónaí ort? Deirfiúir, deartháir. Uimhir theileafoin. *Cárta aitheantais a dhéanamh.  * Dialann an Lae a scríobh
An Scoil:
  1. Troscán na Scoile:  cathaoir, clárdubh, scáthán, an bord dúlra, cófra, an leabharlann, solas leictreach, seastán.
  2. Na hÁbhair:  Gaeilge, Béarla, Matamatic, Corpoideachas, Ceol, Eolas Diaga, Eolas Imshaoil, Éolaíocht, Stair, Tír Éolaíocht agus Amharcealaíona.
  3. Fearais:  Rialóir, peann luaidhe, peann, cóipleabhar, cailc, glantóir, ríomhaire, téipthaifeadán, mála scoile, clog, binse, féilire, cófra, scriosán.
  4. Daoine sa scoil: dalta, daltaí, múinteoir, príomhoide, rúnaí, faillí,
Éadaí: geansaí, léine, hata, bríste, bróga, cóta, seaicéad, cnaipe, stocaí, scairf, lámhainní, buataisí, caipín, carbhat, sciorta, veist, cnaipe, póca, stoca.
Briathra:

D’éirigh, chuaigh, nigh, scuab, chuir, chóirigh, d’ith, fuair, D’fhág, tháinig, shiúil, léigh, scríobh, chan, tharraing, sheinn, labhair  (Iad a léamh, a scríobh agus a litriú).
An Teach:
  1. Na Seomraí:  seomra codlata, seomra folctha, an chistin, staighre, halla, an seomra suite, an seomra bia, seomra cónaithe.
  2. Nithe sa Teach: an dabhach, doirteal, sconna, leaba, cuisneoir, fuinneog, dallóga, cuirtíní, sorn, cupán, sásar, forc, spunóg, pláta, scian, cruiscín, babhla, mias, citeal, ubhchupán, pota, simléar, cosán, tor, faiche, gairdín, díon, geata, fál, scuab  ingne, gallúnach, báisín, meaisín níocháin, tuáille, folcadán, tolg.
  3. Tithe:  seanteach, carbhán, árasán, bungaló, teach dha stór, stiaghre.
Bia/Béilí
  1. bricfeasta, lón, dinnéar, tae, suipéar.
  2. píosa aráin, cupán tae, im, bainne, subh, siúcra, salann, ispíní, calóga arbhair,, leite, brioscaí, ceapairí, úll, feoil, prátai, tósta, ubh, sú óraiste, criospaí, Iógart, milseog, sceallóga, piseanna, bagún agus cabáiste, uachtar reoite, anlann,, trátaí. *Is maith liom…. Ní maith liom …. * Ith bia slaintiúil. * An Phirmid Bhia.
  3. Biachlár
Na hUimhreacha:
  1. Rudaí go dtí céad
  2. daoine go dtí deichniúir.
  3. Na horduimhreacha – an chéad, an dara, an tríú, an ceathrú, an cúigiú.
An t-Am

Cén t-am é? Uair a chloig, leathuair a chloig, nóiméad chun, nóiméad tar éis, ceathrú chun, ceathrú tar éis.
Na laethanta:

An Luan, An Mháirt, An Chéadaoin, Déardaoin, An Aoine, An Satharn, An Domhnach.
Amuigh faoin Tuath:

sa choill, tarracóir, cnónna, an diar, an crann cnó capaill, an fbeá, an fhuinseog, codanna an chrainn.
Na Míonna agus na Séasúir:
  1. An Fómhar – Lúnasa, Méan Fómhair, Deireadh Fómhair; crann, duilloega, ag titim, feirmeoir, sméara dubha, cnó capaill, an ghráinneog, iora rua, torthaí.
  2. An Geimhreadh – na míonna, aimsir  fuar, sneachta ag titim, fear sneachta,   chaith, bhuail, calóga sneachta, leac oighir, spideog, scamaill, ag titim anuas, liathróidí sneachta.
  3. An tEarrach – míonna, caoirigh, huain, duilleoga, féar, ag déanamh neadacha, Torthaí agus glasraí : cairéad, oráiste, leitís, tráta, práta, piorra, tornapa, cabáiste.
Blathanna an Earraigh:

nóinín, lus an chroimchinn, tiúlip, sabharcín, cam an ime, bainne bó bleachtáin, plúirín sneachta
An Samhradh:

cois farraige, an ghrian ag taitneamh, an trá
Dathanna:

dearg, bán, donn, gorm, liath, dubh, glas, buí, corcra.
Aimsir:

Conas a bhí an aimsir? Lá fuar, lá fliuch, lá te, lá gaofar, ag cur báistí, an ghrian ag taitneamh, scamallach, sneachta.
Oiche Shamhna:

bananaí, bairín breac, seacláid, úlla, milséain, brioscaí, cnónna, liomanáid, oráistí, piorraí, cluichí, plumaí, cailleach, scuab, creatlach, púca, báisín uisce, ag céiliúradh, fáinne, taibhse.
Peataí:

Cé leis an peata? Madra, cat, coinín, capall, coileán, iasc orga, luch, pearóid, canáraí. * Céard a ólann siad? Céard a itheann siad? Cá gcónaíonn siad? Ag crónán, ag canadh, ag sodar, ag tafann, éanadan, ciseán, tanc éisc, p.uirín, conchróm cás luiche.
Ainmhithe feirme/Ainmhithe fiáine:

bó, giorria, sionnach, broc, iora rua, asal, muc, tarbh, madra rua.
Ainmhithe sa Sú:

panda, tíogar, crogall, moncaí, eilifint, sionnach, cangarú, leon.
Slite Bheatha:

an dochtúir, an bhanaltra, an garda, fear an phoist, bean an phoist, cigire, príomhoide, múinteoir, fear an bhainne.
An Nollaig:

Íosa Críost, Muire, Iósaf, stábla, mainséar, bó, asal, réalta, Oíche Nollag, séipéal, aingeal, San Nioclás, soilse ildathacha, balúin, crann, maróg, stoca, sneachta, aoire, caora, rí, bronntanas, coinneal, turcaí, cuileann, maisiúcháin, pléascóga, rugadh Íosa sa stábla, crann Nollag, carúl, spideog. * Nollaig shona duit? Gurab amhlaidh duit
Tinneas:

Céard atá cearr leat? Tinneas cinn, slaghdán, ag sraothartach, an bhrúitíneach, scornach thinn, an plucamas, an fliú, a lámh bhriste.
Timpistí:

lá fuar, shleamhnaigh, ag cur fola, otharcharr, coscáin, leac oighir, gortaithe. “Is fearr an tsláinte ná na táinte”.
An Fiaclóir:

fiacla, cé mhéad ? tharraing, líon, tinneas fiacaile.
Lá le Pádraig:

bratach na hÉireann, seamróg, suaitheantas, cláirseach, paráid, Naomh Pádraig, banna ceoil, Niall Naoi nGiallach, mórshiúl, easpag.
An Teilifís:

cnaipí, ar siúl, athraigh an cainéal, ísligh and fhuaim, ardaigh an fhuaim, an físéan, múch, clár teilifíse, T na G.
An Cháisc:

Cáisc shona duit, Domhnach Cásca, Aoine an Chéasta, Ubh Chasca, uibheacha, An Coinín Cásca.
Siopaí:

siopaí glasraí, siopa milseán, siopa bróg, siopa brégán, ollmhargadh, siopa éadaí, siopa bhúistéara, siopa crua-earraí, siopa baicéara, siopa spóirt, siopa bláthanna. Cá bhfuil?
Airgead:

Cé mhéad ? pingin, dhá phingin, deich bpingin, fiche pingin, punt.
Breithlá:

cáca, bronntanais, cóisir, coinnle, cárta breithe, breithlá sona duit.
An Gairdín:

seid, spád, barra rotha, ráca, sluasaid, píce, oiniúin, pónairí, cabáiste, prátaí, piseanna, tornapa, leitís, cairéad, cóilis.
Ceol:

banna ceoil, ag seinm, cruit, cairdín, ceolchoirm, chum sé ceol, grúpa traidisiúnta, suantraí, ceol clasaiceach., bosca ceoil, bodhrán, píb uileann.
Caitheamh Aimsire:

ag imirt peile, ag imirt leadóige, ag imirt iománaíochta, ag imirt cispheile, ag éisteacht leis an raidió, ag féachaint ar an teilifís, ag snamh, ag rothaíocht, ag seinm ceoil, ag léamh, feadóg, camán, bratach, sliotar, geansaí, réiteoir, cúlbaire, foreann, liathróid, ag éisteacht le ceol, caipín snámha, culaith snámha. * Is maith liom bheith… Ní maith liom bheith….  Is fearr liom …….
Na Baill Bheatha:

lámha, cluasa, cosa, srón, smig, béal, gruaig, méara, droim, muinéal, fiacla, gualainn, bolg, aghaidh, súil, ordóg.
Mothúcháin:

áthas, tuirse, brón, ocras, tart, fuacht, grá, eagla, tinneas, teas.
Ar an Trá:

caisléan, buicéad, spád, sliogáin, an trá, ag lapadáil, feamainn, portán, deochanna, ag snámh, tuáille, culaith snámha, ag seoladh.

Gramadach:

  • Na briathra rialta – Aimsir Chaite, Aimsir Láithreach, Aimsir Chaite
  • Na briathra neamh-rialta – Aimsir Chaite, Aimsir Láithreach, Aimsir Fháistineach

Filíocht:

Rogha an mhúinteora

Litriu:

Na briathra

Barr

Rang a Sé

Téacs: Maith Thú

  • Sa téacsleabhar, níl na hAonaid go léir ar aon fhad. Uaireanta thógfadh Aonad níos mó ná coicís.
  • Ni gá gach Aonad a dhéanamh

Téamaí

  • Mé féin
  • Ár scoil
  • Teacht na gCuairteoirí
  • An Teilifís
  • An Nollaig
  • An tIonad Siopadóireachta
  • Tinneas agus Timpistí
  • Ag Dul Faoi Láimh an Easpaig
  • Féilte an Earraigh
  • Ag Cur Bláthanna
  • Peataí
  • Ar an bhFeirm
  • An Samhradh
  • Ag Imirt Cartaí

Gnathchaint an Lae: Athdhéanamh mar is gá

Beannachtaí:

Dia duit – Dia’s Muire duit; Tá fáilte romhat. Breithlá sona duit. Nollaig shona duit. Gabh mo leithscéal. Más é do thoil e. Go raibh maith agat. Conas atá tú?
Paidreacha:

Comhartha na Croise, Ár nAthair, Sé do Bheatha Mhuire.
An Páiste:

Cad is ainm duit? Ainm agus sloinne (iad a rá agus a scríobh). Cén rang ina bhfuil tú? Cá bhfuil cónaí ort? deirfiúir, deartháir. Uimhir theileafoin. *Cárta aitheantais a dhéanamh.  * Dialann an Lae a scríobh
An Scoil:
  1. Troscán na Scoile:  cathaoir, clárdubh, scáthán, an bord dúlra, cófra, an leabharlann, solas leictreach, seastán.
  2. Na hÁbhair:  Gaeilge, Béarla, Matamatic, Corpoideachas, Ceol, Eolas Diaga, Eolas Imshaoil, Éolaíocht, Stair, Tír Éolaíocht agus Amharcealaíona.
  3. Fearais:  Rialóir, peann luaidhe, peann, cóipleabhar, cailc, glantóir, ríomhaire, téipthaifeadán, mála scoile, clog, binse, féilire, cófra, scriosán.
  4. Daoine sa scoil: dalta, daltaí, múinteoir, príomhoide, rúnaí, faillí,
Mo Áit Dhúchais:

ollmhargadh, cois na habhann, garáiste, scoil, séipéal, foirgneamh, ionad siopadóireachta, siopa nuachtáin, blathadóir, gruagaire, oifig an phoist, siopa seodóra, siopa poitigéara, bialann.
Éadaí:

geansaí, léine, hata, bríste, bróga, cóta, seaicéad, cnaipe, stocaí, scairf, lámhainní, buataisí, caipín, carbhat, sciorta, veist, cnaipe, póca, stoca.
Briathra:

D’éirigh, chuaigh, nigh, scuab, chuir, chóirigh, d’ith, fuair, D’fhág, tháinig, shiúil, léigh, scríobh, chan, tharraing, sheinn, labhair  (Iad a léamh, a scríobh agus a litriú).
An Teach:
  1. Na Seomraí:  seomra codlata, seomra folctha, an chistin, staighre, halla, an seomra suite, an seomra bia, seomra cónaithe.
  2. Nithe sa Teach: an dabhach, doirteal, sconna, leaba, cuisneoir, fuinneog, dallóga, cuirtíní, sorn, cupán, sásar, forc, spunóg, pláta, scian, cruiscín, babhla, mias, citeal, ubhchupán, pota, simléar, cosán, tor, faiche, gairdín, díon, geata, fál, scuab  ingne, gallúnach, báisín, meaisín níocháin, tuáille, folcadán, tolg, cliabhán, bord maisiúchán.
  3. Tithe:  seanteach, carbhán, árasán, bungaló, teach dha stór, stiaghre.
Bia/Béilí:
  1. bricfeasta, lón, dinnéar, tae, suipéar.
  2. píosa aráin, cupán tae, im, bainne, subh, siúcra, salann, ispíní, calóga arbhair,, leite, brioscaí, ceapairí, úll, feoil, prátai, tósta, ubh, sú óraiste, criospaí, Iógart, milseog, sceallóga, piseanna, bagún agus cabáiste, uachtar reoite, anlann,, trátaí. *Is maith liom…. Ní maith liom …. * Ith bia slaintiúil. * An Phirmid Bhia. * Biachlár
Na hUimhreacha:
  1. Rudaí go dtí céad
  2. daoine go dtí deichniúir
  3. Na horduimhreacha – an chéad, an dara, an tríú, an ceathrú, an cúigiú.
An t-Am:

Cén t-am é? Uair a chloig, leathuair a chloig, nóiméad chun, nóiméad tar éis, ceathrú chun, ceathrú tar éis.
Na laethanta:

An Luan, An Mháirt, An Chéadaoin, Déardaoin, An Aoine, An Satharn, An Domhnach.
Amuigh faoin Tuath:

sa choill, tarracóir, cnónna, an diar, an crann cnó capaill, an fbeá, an fhuinseog, codanna an chrainn.
Na Míonna agus na Séasúir:
  1. An Fómhar – Lúnasa, Méan Fómhair, Deireadh Fómhair; crann, duilloega, ag titim, feirmeoir, sméara dubha, cnó capaill, an ghráinneog, iora rua, torthaí.
  2. An Geimhreadh – na míonna, aimsir  fuar, sneachta ag titim, fear sneachta, chaith, bhuail, calóga sneachta, leac oighir, spideog, scamaill, ag titim anuas, liathróidí sneachta.
  3. An tEarrach – míonna, caoirigh, huain, duilleoga, féar, ag déanamh neadacha, Torthaí agus glasraí : cairéad, oráiste, leitís, tráta, práta, piorra, tornapa, cabáiste.
Blathanna an Earraigh:

nóinín, lus an chroimchinn, tiúlip, sabharcín, cam an ime, bainne bó bleachtáin, plúirín sneachta
An Samhradh:

cois farraige, an ghrian ag taitneamh, an trá
Dathanna:

dearg, bán, donn, grom, liath, dubh, glas, buí, corcra.
Aimsir:

Conas a bhí an aimsir? lá fuar, lá fliuch, lá te, lá gaofar, ag cur báistí, an ghrian ag taitneamh, scamallach, sneachta.
Oiche Shamhna:

bananaí, bairín breac, seacláid, úlla, milséain, brioscaí, cnónna, liomanáid, oráistí, piorraí, cluichí, plumaí, cailleach, scuab, creatlach, púca, báisín uisce, ag céiliúradh, fáinne, taibhse.
Peataí:

Cé leis an peata? madra, cat, coinín, capall, coileán, iasc orga, luch, pearóid, canáraí. * Céard a ólann siad? Céard a itheann siad? Cá gcónaíonn siad? Ag crónán, ag canadh, ag sodar, ag tafann, éanadan, ciseán, tanc éisc, p.uirín, conchróm cás luiche.
Ainmhithe feirme/Ainmhithe fiáine:

bó, giorria, sionnach, broc, iora rua, asal, muc, tarbh, madra rua.
Ainmhithe sa Sú:

panda, tíogar, crogall, moncaí, eilifint, sionnach, cangarú, leon.
Slite Beatha:

an dochtúir, an bhanaltra, an garda, fear an phoist, bean an phoist, cigire, príomhoide, múinteoir, fear an bhainne.
An Nollaig:

Íosa Críost, Muire, Iósaf, stábla, mainséar, bó, asal, réalta, Oíche Nollag, séipéal, aingeal, San Nioclás, soilse ildathacha, balúin, crann, maróg, stoca, sneachta, aoire, caora, rí, bronntanas, coinneal, turcaí, cuileann, maisiúcháin, pléascóga, rugadh Íosa sa stábla, crann Nollag, carúl, spideog. * Nollaig shona duit? Gurab amhlaidh duit?
Tinneas:

Céard atá cearr leat? Tinneas cinn, slaghdán, ag sraothartach, an bhrúitíneach, scornach thinn, an plucamas, an fliú, a lámh bhriste.
Timpistí:

lá fuar, shleamhnaigh, ag cur fola, otharcharr, coscáin, leac oighir, gortaithe. “Is fearr an tsláinte ná na táinte”.
An Fiaclóir:

fiacla, cé mhéad ? tharraing, líon, tinneas fiacaile.
Lá le Pádraig:

bratach na hÉireann, seamróg, suaitheantas, cláirseach, paráid, Naomh Pádraig, banna ceoil, Niall Naoi nGiallach, mórshiúl, easpag.
An Teilifís:

cnaipí, ar siúl, athraigh an cainéal, ísligh and fhuaim, ardaigh an fhuaim, an físéan, múch, clár teilifíse, T na G.
An Cháisc:

Cáisc shona duit, Domhnach Cásca, Aoine an Chéasta, Ubh Chasca, uibheacha, An Coinín Cásca.
Airgead:

Cé mhéad ? cent, dhá cent, deich cent, fiche cent, caoga cent, euro.
Breithlá:

cáca, bronntanais, cóisir, coinnle, cárta breithe, breithlá sona duit.
An Gairdín:

seid, spád, barra rotha, ráca, sluasaid, píce, oiniúin, pónairí, cabáiste, prátaí, piseanna, tornapa, leitís, cairéad, cóilis.
Ceol:

banna ceoil, ag seinm, cruit, cairdín, ceolchoirm, chum sé ceol, grúpa traidisiúnta, suantraí, ceol clasaiceach., bosca ceoil, bodhrán, píb uileann.
Caitheamh Aimsire:

ag imirt peile, ag imirt leadóige, ag imirt iománaíochta, ag imirt cispheile, ag éisteacht leis an raidió, ag féachaint ar an teilifís, ag snamh, ag rothaíocht, ag seinm ceoil, ag léamh, feadóg, camán, bratach, sliotar, geansaí, réiteoir, cúlbaire, foreann, liathróid, ag éisteacht le ceol, caipín snámha, culaith snámha. * Is maith liom bheith… Ní maith liom bheith….  Is fearr liom …….
Na Baill Bheatha:

lámha, cluasa, cosa, srón, smig, béal, gruaig, méara, droim, muinéal, fiacla, gualainn, bolg, aghaidh, súil, ordóg.
Ag Dul faoi Láimh an Easpaig:

Comhneartú, paidreacha, ag léamh na leachtanna, éadaigh nua, iomainn, Crístíní a fháil.
Féilte an Earraigh:

Lá le Bríde, Máirt na hInide, An Carghas, Céadaoin an Luaithrigh, Céadaoin an Bhriath, Déardaoin Bheannaithe, Aoine an Chéasta, Satharn Cásca, Domhnach Cásca,
Mothúcháin:

áthas, tuirse, brón, ocras, tart, fuacht, grá, eagla, tinneas, teas.
Ar an Trá:

caisléan, buicéad, spád, sliogáin, an trá, ag lapadáil, feamainn, portán, deochanna, ag snámh, tuáille, culaith snámha, ag seoladh.

Gramadach:

  • Na briathra rialta – Aimsir Chaite, Aimsir Láithreach, Aimsir Chaite
  • Na briathra neamh-rialta – Aimsir Chaite, Aimsir Láithreach, Aimsir Fháistineach

Filíocht:

Rogha an mhúinteora

Litriu:

Na briathra

Barr

Home | Staff Area |Child Protection ¦ Code of Behaviour |English |Equal Opportunities Policy |Gaeilge |Geography | Handwriting | History | Learning Support | Mathematics | Music | Physical Education | Policies |Science |  Special Needs | Spelling | SPHE | Visual Arts

© St. Colmcille's B.N.S., Chapel Lane, Swords, Co. Dublin