Gnáthchaint an Lae
Téacs: Maith Thú
- Sa téacsleabhar, níl na hAonaid go léir ar aon fhad.
Uaireanta thógfadh Aonad níos mó ná coicís.
- Ni gá gach Aonad a dhéanamh
Na Téamai seo a leanas
- Mé féin
- Ár Scoil
- An Fómhar
- Oíche Shamhna
- Peataí
- An Nollaig
- Sneachta
- Tinneas
- An tEarrach
- Lá le Pádraig
- An Cháisc
- Siopaí
- Breithlá
- Cluichí agus Caitheamh Aimsire
- Turas Scoile
Gnathchaint an Lae: Athdhéanamh mar is gá
Beannachtaí: |
Dia
duit – Dia’s Muire duit; Tá fáilte romhat. Breithlá sona duit. Nollaig
shona duit. Gabh mo leithscéal. Más é do thoil e. Go raibh maith agat. Conas
atá tú?
|
An Páiste: |
Cad is ainm duit? Ainm agus sloinne (iad a rá
agus a scríobh). Cén rang ina bhfuil tú? Cá bhfuil cónaí ort? deirfiúir,
deartháir. *Cárta aitheantais a dhéanamh.
|
An Scoil: |
- Troscán na Scoile:
cathaoir, clárdubh, scáthán, an bord dúlra, cófra, an leabharlann,
solas leictreach, seastán.
- Na hÁbhair: Gaeilge,
Béarla, Matamatic, Corpoideachas, Ceol, Eolas Diaga, Eolas Imshaoil,
Éolaíocht, Stair, Tír Éolaíocht agus Amharcealaíona.
- Fearais: Rialóir,
peann luaidhe, peann, cóipleabhar, cailc, glantóir, ríomhaire,
téipthaifeadán, mála scoile, clog, binse, féilire, cófra,
scriosán.
- Daoine sa scoil: dalta, daltaí, múinteoir,
príomhoide, rúnaí, faillí,
|
Éadaí: |
geansaí, léine, hata, bríste, bróga, cóta, seaicéad,
cnaipe, stocaí, scairf, lámhainní, buataisí, caipín, carbhat, sciorta,
veist, cnaipe, póca, stoca.
|
Briathra: |
D’éirigh, chuaigh, nigh, scuab, chuir, chóirigh, d’ith,
fuair, D’fhág, tháinig, shiúil, léigh, scríobh, chan, tharraing, sheinn, labhair (Iad a
léamh, a scríobh agus a litriú).
|
An Teach: |
- Na Seomraí: seomra
codlata, seomra folctha, an chistin, staighre, halla, an seomra suite, an seomra
bia, seomra cónaithe.
- Nithe sa Teach: an dabhach, doirteal, sconna,
leaba, cuisneoir, fuinneog, dallóga, cuirtíní, sorn, cupán, sásar,
forc, spunóg, pláta, scian, cruiscín, babhla, mias, citeal,
ubhchupán, pota, simléar, cosán, tor, faiche, gairdín, díon,
geata, fál, scuab
ingne, gallúnach, báisín, meaisín níocháin, tuáille, folcadán,
tolg.
- Tithe: seanteach,
carbhán, árasán, bungaló, teach dha stór, stiaghre.
|
Bia/Béilí: |
- bricfeasta, lón, dinnéar, tae, suipéar.
- píosa aráin, cupán tae, im, bainne, subh,
siúcra, salann, ispíní, calóga arbhair, leite, brioscaí,
ceapairí, úll, feoil, prátai, tósta, ubh, sú óraiste, criospaí,
Iógart, milseog, sceallóga, piseanna, bagún agus cabáiste, uachtar
reoite, anlann,, trátaí. *Is maith
liom…. Ní maith liom …. * Ith bia slaintiúil.
|
Na hUimhreacha: |
- Rudaí go dtí céad
- daoine go
dtí deichniúir
- Na horduimhreacha – an chéad, an dara, an
tríú, an ceathrú, an cúigiú.
|
An t-Am: |
Cén t-am é? Uair a
chloig, leathuair a chloig,
nóiméad chun, nóiméad tar éis, ceathrú chun, ceathrú tar éis.
|
Na laethanta: |
An Luan, An Mháirt, An
Chéadaoin, Déardaoin, An Aoine, An Satharn, An Domhnach.
|
Na Míonna agus na
Séasúir: |
- An Fómhar – Lúnasa, Méan Fómhair, Deireadh
Fómhair; crann, duilloega, ag titim, feirmeoir, sméara dubha, cnó
capaill, an ghráinneog, iora rua, torthaí.
- An Geimhreadh – na míonna, aimsir
fuar, sneachta ag titim, fear sneachta,
chaith, bhuail, calóga sneachta, leac oighir, spideog, scamaill, ag
titim anuas, liathróidí sneachta.
- An tEarrach – míonna, caoirigh, huain,
duilleoga, féar,
ag déanamh neadacha, Torthaí agus glasraí : cairéad, oráiste, leitís,
tráta, práta, piorra, tornapa, cabáiste.
- An Samhradh – cois farraige, an ghrian ag
taitneamh, an
trá
|
Dathanna: |
dearg, bán, donn, grom,
liath, dubh, glas, buí, corcra.
|
Aimsir: |
Conas a bhí an aimsir? lá fuar, lá fliuch, lá te, lá
gaofar, ag cur báistí, an ghrian ag taitneamh, scamallach, sneachta.
|
Oiche Shamhna: |
bananaí, bairín breac, seacláid, úlla, milséain,
brioscaí, cnónna, liomanáid, oráistí, piorraí, cluichí, plumaí,
cailleach, scuab, creatlach, púca, báisín uisce, ag céiliúradh, fáinne,
taibhse.
|
Peataí: |
Cé leis an peata? madra, cat,
coinín, capall, coileán, iasc orga, luch, pearóid, canáraí. * Céard a olann
siad? Céard a
itheann siad? Cá gcónaíonn siad? Ag crónán, ag canadh, ag sodar, ag tafann,
éanadan, ciseán, tanc éisc, p.uirín, conchróm cás luiche.
|
Ainmhithe feirme/Ainmhithe
fiáine: |
bó, giorria, sionnach,
broc, iora rua, asal, muc, tarbh.
|
Slite Bheatha: |
an dochtúir, an
bhanaltra, an garda, fear
an phoist, bean an phoist, cigire, príomhoide, múinteoir, fear an bhainne.
|
An Nollaig: |
Íosa Críost, Muire,
Iósaf, stábla, mainséar, bó, asal, réalta, Oíche Nollag, séipéal,
aingeal, San Nioclás,
soilse ildathacha, balúin, crann, maróg, stoca, sneachta, aoire, caora, rí,
bronntanas, coinneal, turcaí, cuileann, maisiúcháin, pléascóga, rugadh
Íosa sa stábla, crann Nollag, carúl, spideog. * Nollaig shona duit? Gurab
amhlaidh duit.
|
Tinneas: |
Céard atá cearr leat? Tinneas
cinn, slaghdán,
ag sraothartach, an bhrúitíneach, scornach thinn, an plucamas, an fliú, a
lámh bhriste.
|
An Fiaclóir: |
fiacla, cé mhéad ?
tharraing, líon,
tinneas fiacaile.
|
Timpiste: |
lá fuar, shleamhnaigh, ag cur
fola, otharcharr, coscáin, leac oighir, gortaithe.
|
Lá le Pádraig: |
bratach
na hÉireann, seamróg, suaitheantas, cláirseach, paráid, Naomh Pádraig,
banna ceoil, Niall Naoi nGiallach, mórshiúl, easpag.
|
An Teilifís: |
cnaipí, ar siúl, athraigh an
cainéal,
ísligh and fhuaim, ardaigh an fhuaim, an físéan, múch, clár teilifíse, T
na G.
|
An Cháisc: |
Cáisc shona duit, Domhnach Cásca, Aoine an Chéasta, Ubh
Chasca, uibheacha, An Coinín Cásca.
|
Siopaí: |
siopaí glasraí, siopa milseán, siopa bróg,
siopa brégán, ollmhargadh, siopa éadaí, siopa bhúistéara, siopa
crua-earraí, siopa baicéara, siopa spóirt, siopa bláthanna. Cá bhfuil?
|
Airgead: |
Cé mhéad ? cent, dhá cent, deich cent,
fiche cent, euro.
|
Breithlá: |
cáca, bronntanais, cóisir, coinnle, cárta breithe, breithlá sona
duit.
|
An Gairdín: |
seid, spád, barra rotha, ráca, sluasaid, píce, oiniúin,
pónairí, cabáiste, prátaí, piseanna, tornapa, leitís, cairéad, cóilis.
|
Caitheamh Aimsire: |
ag imirt peile, ag imirt
leadóige, ag
imirt iománaíochta, ag imirt cispheile, ag éisteacht leis an raidió, ag
féachaint ar an teilifís, ag snamh, ag rothaíocht, ag seinm ceoil, ag léamh,
feadóg, camán, bratach, sliotar, geansaí, réiteoir, cúlbaire, foreann,
liathróid, ag éisteacht le ceol.
Is maith liom bheith… Ní maith liom bheith….
Is fearr liom …….
|
Na Baill Bheatha: |
lámha, cluasa, cosa,
srón, smig, béal, gruaig, méara, droim, muinéal, fiacla, gualainn,
bolg, aghaidh, súil, ordóg.
|
Mothúcháin: |
áthas, tuirse, brón, ocras, tart, fuacht, grá, eagla,
tinneas, teas.
|
Ar an Trá: |
caisléan, buicéad, spád, sliogáin, an trá,
ag lapadáil, feamainn, portán, deochanna, ag snámh, tuáille, culaith snámha,
ag seoladh.
|
Glaoch an Rolla: |
Anseo. Níl sé anseo. Cá bhfuil
sé?
|
Filíocht:
Rogha an mhúinteora
Litriú:
- Iad a thógaint ó ghnáthchaint an lae
- Na briathra
- ainm, sloinne
- rang
- aois
- seoladh
- scoil
- dathanna
- uimhreacha.
Contact Us
|