Rang a Cuig
Home Up

 

Gnáthchaint an Lae

Téacs: Maith Thú

  • Sa téacsleabhar, níl na hAonaid go léir ar aon fhad. Uaireanta thógfadh Aonad níos mó ná coicís.
  • Ni gá gach Aonad a dhéanamh

Na Téamai seo a leanas

  • Mé féin
  • Ár Scoil
  • Amugh faoin Tuath
  • Breithlá
  • Ainmhithe Fiáine
  • Oíche Shamhna
  • Ar Cuairt
  • An Nollaig
  • Tinneas agus Timpistí
  • An tEarrach
  • Lá le Pádraig
  • Ceol
  • An Cháisc
  • Breithlá
  • Cluichí agus Caitheamh Aimsire
  • Laethanta Saoire

Gnathchaint an Lae: Athdhéanamh mar is gá

Beannachtaí: Dia duit – Dia’s Muire duit; Tá fáilte romhat. Breithlá sona duit. Nollaig shona duit. Gabh mo leithscéal. Más é do thoil e. Go raibh maith agat. Conas atá tú?
Paidreacha: Comhartha na Croise, Ár nAthair, Sé do Bheatha Mhuire.
An Páiste: Cad is ainm duit? Ainm agus sloinne (iad a rá agus a scríobh). Cén rang ina bhfuil tú? Cá bhfuil cónaí ort? Deirfiúir, deartháir. Uimhir theileafoin. *Cárta aitheantais a dhéanamh.  * Dialann an Lae a scríobh
An Scoil:
  1. Troscán na Scoile:  cathaoir, clárdubh, scáthán, an bord dúlra, cófra, an leabharlann, solas leictreach, seastán.
  2. Na hÁbhair:  Gaeilge, Béarla, Matamatic, Corpoideachas, Ceol, Eolas Diaga, Eolas Imshaoil, Éolaíocht, Stair, Tír Éolaíocht agus Amharcealaíona.
  3. Fearais:  Rialóir, peann luaidhe, peann, cóipleabhar, cailc, glantóir, ríomhaire, téipthaifeadán, mála scoile, clog, binse, féilire, cófra, scriosán.
  4. Daoine sa scoil: dalta, daltaí, múinteoir, príomhoide, rúnaí, faillí,
Éadaí: geansaí, léine, hata, bríste, bróga, cóta, seaicéad, cnaipe, stocaí, scairf, lámhainní, buataisí, caipín, carbhat, sciorta, veist, cnaipe, póca, stoca.
Briathra:

D’éirigh, chuaigh, nigh, scuab, chuir, chóirigh, d’ith, fuair, D’fhág, tháinig, shiúil, léigh, scríobh, chan, tharraing, sheinn, labhair  (Iad a léamh, a scríobh agus a litriú).

An Teach:
  1. Na Seomraí:  seomra codlata, seomra folctha, an chistin, staighre, halla, an seomra suite, an seomra bia, seomra cónaithe.
  2. Nithe sa Teach: an dabhach, doirteal, sconna, leaba, cuisneoir, fuinneog, dallóga, cuirtíní, sorn, cupán, sásar, forc, spunóg, pláta, scian, cruiscín, babhla, mias, citeal, ubhchupán, pota, simléar, cosán, tor, faiche, gairdín, díon, geata, fál, scuab  ingne, gallúnach, báisín, meaisín níocháin, tuáille, folcadán, tolg.
  3. Tithe:  seanteach, carbhán, árasán, bungaló, teach dha stór, stiaghre.
Bia/Béilí
  1. bricfeasta, lón, dinnéar, tae, suipéar.
  2. píosa aráin, cupán tae, im, bainne, subh, siúcra, salann, ispíní, calóga arbhair,, leite, brioscaí, ceapairí, úll, feoil, prátai, tósta, ubh, sú óraiste, criospaí, Iógart, milseog, sceallóga, piseanna, bagún agus cabáiste, uachtar reoite, anlann,, trátaí. *Is maith liom…. Ní maith liom …. * Ith bia slaintiúil. * An Phirmid Bhia.
  3. Biachlár
Na hUimhreacha:
  1. Rudaí go dtí céad
  2. daoine go dtí deichniúir.
  3. Na horduimhreacha – an chéad, an dara, an tríú, an ceathrú, an cúigiú.
An t-Am

Cén t-am é? Uair a chloig, leathuair a chloig, nóiméad chun, nóiméad tar éis, ceathrú chun, ceathrú tar éis.

Na laethanta:

An Luan, An Mháirt, An Chéadaoin, Déardaoin, An Aoine, An Satharn, An Domhnach.

Amuigh faoin Tuath:

sa choill, tarracóir, cnónna, an diar, an crann cnó capaill, an fbeá, an fhuinseog, codanna an chrainn.

Na Míonna agus na Séasúir:
  1. An Fómhar – Lúnasa, Méan Fómhair, Deireadh Fómhair; crann, duilloega, ag titim, feirmeoir, sméara dubha, cnó capaill, an ghráinneog, iora rua, torthaí.
  2. An Geimhreadh – na míonna, aimsir  fuar, sneachta ag titim, fear sneachta,   chaith, bhuail, calóga sneachta, leac oighir, spideog, scamaill, ag titim anuas, liathróidí sneachta.
  3. An tEarrach – míonna, caoirigh, huain, duilleoga, féar, ag déanamh neadacha, Torthaí agus glasraí : cairéad, oráiste, leitís, tráta, práta, piorra, tornapa, cabáiste.
Blathanna an Earraigh:

nóinín, lus an chroimchinn, tiúlip, sabharcín, cam an ime, bainne bó bleachtáin, plúirín sneachta

An Samhradh:

cois farraige, an ghrian ag taitneamh, an trá

Dathanna:

dearg, bán, donn, gorm, liath, dubh, glas, buí, corcra.

Aimsir:

Conas a bhí an aimsir? Lá fuar, lá fliuch, lá te, lá gaofar, ag cur báistí, an ghrian ag taitneamh, scamallach, sneachta.

Oiche Shamhna:

bananaí, bairín breac, seacláid, úlla, milséain, brioscaí, cnónna, liomanáid, oráistí, piorraí, cluichí, plumaí, cailleach, scuab, creatlach, púca, báisín uisce, ag céiliúradh, fáinne, taibhse.

Peataí:

Cé leis an peata? Madra, cat, coinín, capall, coileán, iasc orga, luch, pearóid, canáraí. * Céard a ólann siad? Céard a itheann siad? Cá gcónaíonn siad? Ag crónán, ag canadh, ag sodar, ag tafann, éanadan, ciseán, tanc éisc, p.uirín, conchróm cás luiche.

Ainmhithe feirme/Ainmhithe fiáine:

bó, giorria, sionnach, broc, iora rua, asal, muc, tarbh, madra rua.

Ainmhithe sa Sú:

panda, tíogar, crogall, moncaí, eilifint, sionnach, cangarú, leon.

Slite Bheatha:

an dochtúir, an bhanaltra, an garda, fear an phoist, bean an phoist, cigire, príomhoide, múinteoir, fear an bhainne.

An Nollaig:

Íosa Críost, Muire, Iósaf, stábla, mainséar, bó, asal, réalta, Oíche Nollag, séipéal, aingeal, San Nioclás, soilse ildathacha, balúin, crann, maróg, stoca, sneachta, aoire, caora, rí, bronntanas, coinneal, turcaí, cuileann, maisiúcháin, pléascóga, rugadh Íosa sa stábla, crann Nollag, carúl, spideog. * Nollaig shona duit? Gurab amhlaidh duit

Tinneas:

Céard atá cearr leat? Tinneas cinn, slaghdán, ag sraothartach, an bhrúitíneach, scornach thinn, an plucamas, an fliú, a lámh bhriste.

Timpistí:

lá fuar, shleamhnaigh, ag cur fola, otharcharr, coscáin, leac oighir, gortaithe. “Is fearr an tsláinte ná na táinte”.

An Fiaclóir:

fiacla, cé mhéad ? tharraing, líon, tinneas fiacaile.

Lá le Pádraig:

bratach na hÉireann, seamróg, suaitheantas, cláirseach, paráid, Naomh Pádraig, banna ceoil, Niall Naoi nGiallach, mórshiúl, easpag.

An Teilifís:

cnaipí, ar siúl, athraigh an cainéal, ísligh and fhuaim, ardaigh an fhuaim, an físéan, múch, clár teilifíse, T na G.

An Cháisc:

Cáisc shona duit, Domhnach Cásca, Aoine an Chéasta, Ubh Chasca, uibheacha, An Coinín Cásca.

Siopaí:

siopaí glasraí, siopa milseán, siopa bróg, siopa brégán, ollmhargadh, siopa éadaí, siopa bhúistéara, siopa crua-earraí, siopa baicéara, siopa spóirt, siopa bláthanna. Cá bhfuil?

Airgead:

Cé mhéad ? pingin, dhá phingin, deich bpingin, fiche pingin, punt.

Breithlá:

cáca, bronntanais, cóisir, coinnle, cárta breithe, breithlá sona duit.

An Gairdín:

seid, spád, barra rotha, ráca, sluasaid, píce, oiniúin, pónairí, cabáiste, prátaí, piseanna, tornapa, leitís, cairéad, cóilis.

Ceol:

banna ceoil, ag seinm, cruit, cairdín, ceolchoirm, chum sé ceol, grúpa traidisiúnta, suantraí, ceol clasaiceach., bosca ceoil, bodhrán, píb uileann.

Caitheamh Aimsire:

ag imirt peile, ag imirt leadóige, ag imirt iománaíochta, ag imirt cispheile, ag éisteacht leis an raidió, ag féachaint ar an teilifís, ag snamh, ag rothaíocht, ag seinm ceoil, ag léamh, feadóg, camán, bratach, sliotar, geansaí, réiteoir, cúlbaire, foreann, liathróid, ag éisteacht le ceol, caipín snámha, culaith snámha. * Is maith liom bheith… Ní maith liom bheith….  Is fearr liom …….

Na Baill Bheatha:

lámha, cluasa, cosa, srón, smig, béal, gruaig, méara, droim, muinéal, fiacla, gualainn, bolg, aghaidh, súil, ordóg.

Mothúcháin:

áthas, tuirse, brón, ocras, tart, fuacht, grá, eagla, tinneas, teas.

Ar an Trá:

caisléan, buicéad, spád, sliogáin, an trá, ag lapadáil, feamainn, portán, deochanna, ag snámh, tuáille, culaith snámha, ag seoladh.

Gramadach:

  • Na briathra rialta – Aimsir Chaite, Aimsir Láithreach, Aimsir Chaite
  • Na briathra neamh-rialta – Aimsir Chaite, Aimsir Láithreach, Aimsir Fháistineach

Filíocht:

Rogha an mhúinteora

Litriu:

Na briathra

Contact Us

Home ¦ Class Photographs ¦ Dates for Diary ¦ General Interest |Information ¦ Local History ¦ Newsletters ¦ Our Work ¦ Sporting Activities ¦ Useful Links ¦ Web Safety

© St. Colmcille's B.N.S., Chapel Lane, Swords, Co. Dublin